Yok Olma Tehlikesi Taşıyan Bir Dil: Ladino

Netflix’te bu ay yayına giren Kulüp dizisini izleyenlerin aşina olduğu bir dilden bahsedeceğiz. 1950’li yılların İstanbul’unda, özellikle de günümüzde Beyoğlu olarak bilinen Pera’da geçen dizide Türkçenin ardından en sık duyduğumuz dil: Ladino. Diziyi izlemediyseniz eski zamanların kültürel farklılıkları ve Yahudi geleneklerini bolca içeren bu diziye göz atmanızı önerebilirim. Belki siz de benim gibi bu diziden önce bu dili daha önce hiç duymamış olabilirsiniz. Peki Ladino nereden gelmektedir ve neden pek fazla bilinmeyen bir dil haline gelmiştir?

1492’de Hristiyan olmayan kişilerin İspanya’dan kovulmasıyla büyük kısmı o zamanın Osmanlı’sında yaşayan Seferad Yahudileri (İspanya’dan kovulan Musevilere verilen ad) tarafından konuşulan bir dildir. Aynı zamanda Yahudi İsponyalcası olarak da bilinmektedir. İspanya İspanyolcasından gramer, kelimeler ve telaffuz açısından farklıdır.

Önceleri İbranicenin raşi alfabesi ile yazılıp okunan Ladino,1928’de Türkiye’de Atatürk tarafından gerçekleştirilen Harf İnkilabı ile eş zamanlı olarak Latin alfabesi ile yazılmaya başlanmıştır.

Ladino, içinde İbranice, Rumca, Fransızca, Yunanca, Arapça, Portekizce ve Türkçe kelimeler de barındırmaktadır. Tahmin edilebileceği gibi Türkçe ile bolca etkileşime girmiştir. Türkçe’den Ladino’ya kelime geçişleri olduğu gibi Ladino’dan da Türkçe’ye aktarımlar olmuştur. Örneğin; boyoz, palavra ve kaşar kelimeleri Türkçe’ye Ladino’dan geçmiştir.

Ayrıca her yıl şubat ayında Uluslararası Ladino Günü kutlanmaktadır. Belirli bir günü yoktur. Ancak şubat ayı içerisinde bir gün İstanbul’da Seferadların bir araya gelerek kendi dillerini konuştukları ve eğlendikleri bir gün olmaktadır.

Görsel kaynağı: https://www.avlaremoz.com/2018/02/02/uluslararasi-ladino-judeo-espanyol-gunu-torununu-al-gel-diyor/

Ladino Yok Oluyor

5 asır önce Osmanlı’ya taşınan seferadların dili Ladino, yok olma tehlikesi taşıyor.

Seferad Yahudileri o yıllarda genellikle evde Ladino dilinde konuşurken sokakta Türkçe konuştuklarını ifade etmektedirler. Bu durum özellikle genç nesilin kendi aralarında Ladino dilini konuşmalarını azaltmış ve yıllar geçtikçe dilin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya gelmesine sebep olmuştur.

Dili canlı tutmak adına sadece Türkçe olarak yayınlanan Şalom gazetesinde Ladino dilinde bir sayfa vardır. Ayrıca El Amaneser adında Ladino dilinde yayınlanan bir gazete bulunmaktadır. El Amaneser, her ay yaklaşık 8 bin kişiye ulaşıyor. El Amaneser’in genel yayın yönetmeni Karen Şarhon, “Gelecek nesillere kaynak bırakmanın görevimiz.” diyor. Ayrıca Ladino öğrenmek isteyenlere de sosyal medya (Youtube linki) aracılığıyla ücretsiz dersler veriyor.

Sizi melodisine ve tınısına hayran olduğum Ladino bir şarkı ile baş başa bırakarak veda ediyorum: